Niezależnie od tego istniały jeszcze inne, pokrewne „teorie”. Jedne wychodząc z przesłanek antropologii kulturalnej i psychoanalizy dowodziły jakoby o osobliwościach systemu socjalistycznego decydowały specyficzne cechy charakteru narodowego Rosjan (tak twierdzili G. Gorer, J. Rickman i M. Mead) lub też charakter elity bolszewickiej (N. Leites). Inne teorie wychodząc z założeń kierunku funkcjonalno-strukturalnego w socjologii amerykańskiej próbowały model propagandy konstruować posługując się „słabymi punktami” wychowawczymi ustroju socjalistycznego (R. Bauer, A. Inkeles, C. Kluckhohn). I. Deutscher w oparciu o punkt widzenia trockistów głosił, że w krajach socjalistycznych wytworzyła się nowa struktura klasowa, a przynajmniej, że uformowała się władza biurokracji politycznej odpowiadająca historycznie pewnemu okresowi forsownego rozwoju ekonomicznego krajów nieuprzemysłowionych.