Niezależnie od tego istniały jeszcze inne, pokrewne „teorie”. Jedne wychodząc z prze­słanek antropologii kulturalnej i psychoana­lizy dowodziły jakoby o osobliwościach sy­stemu socjalistycznego decydowały specy­ficzne cechy charakteru narodowego Rosjan (tak twierdzili G. Gorer, J. Rickman i M. Mead) lub też charakter elity bolszewickiej (N. Leites). Inne teorie wychodząc z zało­żeń kierunku funkcjonalno-strukturalnego w socjologii amerykańskiej próbowały mo­del propagandy konstruować posługując się „słabymi punktami” wychowawczymi ustro­ju socjalistycznego (R. Bauer, A. Inkeles, C. Kluckhohn). I. Deutscher w oparciu o punkt widzenia trockistów głosił, że w kra­jach socjalistycznych wytworzyła się nowa struktura klasowa, a przynajmniej, że ufor­mowała się władza biurokracji politycznej odpowiadająca historycznie pewnemu okre­sowi forsownego rozwoju ekonomicznego krajów nieuprzemysłowionych.