Najpierw bowiem zakłada się bliżej nie sprecyzowany ideał „humanistycz­nego komunizmu”, później, kiedy ów ideał nie zgadza się z codzienną praktyką budo­wy socjalizmu — wykrzykuje się, że padło się ofiarą oszustwa ideologicznego. Arthur Koestler, w sposób nie pozbawiony grafomańskiej emfazy tak pisał o swej zdradzie ideałów komunistycznych: „Przyszedłem do komunizmu jak do źródła świeżej wody, opu­ściłem zaś komunizm jak wypełza się z za­trutej rzeki, pełnej resztek zalanych miast i topielców. Oto cała moja historia, od 26 do 33 roku życia, od 1931 do 1938. Trzciny, których! się chwytałem i które broniły mnie od pogrążenia się, były nadzieją nowej wia­ry, rosnącą na błocie — nadzieją wyślizgu­jącą się, ale krzepką.