Osobliwa kolejność rzeczy w filmach an­tykomunistycznych przypomina znany mo­tyw goethe’owskiego „Ucznia czarnoksiężni­ka”. Pewny siebie uczeń sztuki magicznej, pod nieobecność swego mistrza uruchomił „moce piekielne”. Początkowo szło sprawnie, młodzieniec chełpił się swoją mądrością. Później jednak, nie mogąc przypomnieć so­bie zaklęcia ujarzmiającego wyzwolone si­ły — pada ofiarą swej lekkomyślności.Na tym urywają się podobieństwa. Z prze­bytych doświadczeń amerykańscy specjaliś­ci od propagandy, a także filmowcy wyciąg­nęli jedną nauczkę: natrętna propaganda spotka się zawsze ze sprzeciwem ogółu. Trzeba więc szukać innych dróg przemy­cania antykomunistycznej ideologii: atako­wać w sposób bardziej zakamuflowany, ela­styczny i oględny.